W obrocie gospodarczym często zdarza się, że pożyczkodawca udzielający pożyczki pieniężnej spółce z o.o. (akcyjnej) zgadza się później na zamianę wierzytelności przysługującej mu wobec tej spółki na jej udziały (akcje). Zazwyczaj odbywa się to według jednego z dwóch powszechnie stosowanych wariantów.
Według wariantu pierwszego, spółka dokonuje podwyższenia kapitału zakładowego oraz oferuje pożyczkodawcy nowe udziały (akcje), w zamian za wniesienie do spółki wkładu pieniężnego w wysokości odpowiadającej wartości udzielonej pożyczki wraz z odsetkami. Następnie, po przyjęciu tej oferty i złożeniu przez pożyczkodawcę oświadczenia o objęciu nowych udziałów (akcji) spółki, obie strony zawierają umowę potrącenia wierzytelności pożyczkodawcy wobec spółki z tytułu udzielonej pożyczki oraz wierzytelności spółki wobec pożyczkodawcy z tytułu obowiązku wniesienia wkładu pieniężnego. W konsekwencji czego, obie wierzytelności ulegają umorzeniu a pożyczkodawca nabywa nowe udziały (akcje) spółki.
Według wariantu drugiego, spółka dokonuje podwyższenia kapitału zakładowego oraz oferuje pożyczkodawcy nowe udziały (akcje), w zamian za wniesienie do spółki wkładu niepieniężnego w postaci wierzytelności pożyczkodawcy wobec spółki z tytułu udzielonej pożyczki. Następnie, po przyjęciu tej oferty i złożeniu przez pożyczkodawcę oświadczenia o objęciu nowych udziałów (akcji) spółki, pożyczkodawca przenosi tę wierzytelność na spółkę. W konsekwencji czego, spółka staje się jednocześnie dłużnikiem oraz wierzycielem z tytułu umowy pożyczki, więc wierzytelność wygasa a pożyczkodawca nabywa nowe udziały (akcje) spółki.
Co do zasady, dokapitalizowanie spółki z o.o. (akcyjnej) wkładem pieniężnym może być atrakcyjne dla wspólnika wnoszącego taki wkład, ponieważ tego rodzaju transakcja jest neutralna podatkowo na gruncie podatku dochodowego oraz podatku VAT. Z kolei w przypadku wniesienia do spółki z o.o. (akcyjnej) wkładu niepieniężnego wspólnik jest zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego oraz podatku VAT. Przy czym, o ile na gruncie prawa cywilnego i handlowego rodzaj wkładu wnoszonego do spółki jest determinowany zasadniczo treścią uchwały zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia), o tyle na gruncie prawa podatkowego ustalenie rodzaju wkładu może odbyć się z uwzględnieniem jego charakteru oraz pominięciem treści uchwały zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia).
Jak wynika bowiem z najnowszego orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, wniesienie wkładu pieniężnego do spółki polega tylko i wyłącznie na wpłacie gotówki lub przelewie środków pieniężnych. Natomiast konwersja wierzytelności na udziały (akcje) stanowi w rzeczywistości zamianę tej wierzytelności na inne prawo majątkowe w postaci udziałów (akcji) spółki. Dlatego też, w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego konwersja wierzytelności na udziały (akcje) nie może być uznana za wniesienie wkładu pieniężnego (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 czerwca 2017 w sprawie II FSK 1374/15, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 kwietnia 2017 r. w sprawie II FSK 2301/15, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 listopada 2016 r. w sprawie II FSK 1196/16).
Zważywszy na jednolite orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, przedmiotowe stanowisko należy uznać za ugruntowane a wydane orzeczenia za utrwalające spójną linię orzeczniczą. Wobec tego, należy mieć na uwadze, że realizacja transakcji konwersji wierzytelności na udziały (akcje) z wykorzystaniem wkładu pieniężnego i umowy potrącenia może spowodować obowiązek zapłaty podatku dochodowego oraz podatku VAT. W takim przypadku istnieje również istotne ryzyko wystąpienia sporu z organem podatkowym, który powołując się na aktualne orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego może domagać się zapłaty zaległego podatku. Dlatego też warto zaplanować dokładnie zamierzoną transakcję, aby zmniejszyć istniejące ryzyko podatkowe.
Krzysztof Puzyr
radca prawny