Od dnia 9 lipca 2018 r. obowiązują nowe zasady w zakresie terminów przedawnienia roszczeń. Zostały one wprowadzone na podstawie ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw.
Nowe zasady sprowadzają się przede wszystkim do skrócenia podstawowych terminów przedawnienia:
- termin przedawnienia roszczeń majątkowych ulega skróceniu z 10 lat do 6 lat (art. 118 K.c.). Ustawa wprowadza przy tym zasadę podobną do zasady z przedawnienia zobowiązań podatkowych, a mianowicie, iż koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego. Zasada ta nie będzie miała jednak zastosowania, jeśli termin przedawnienia jest krótszy niż 2 lata;
- roszczenia stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenia stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawniają się z upływem 6 lat, a nie jak dotychczas z upływem lat 10 (art. 125 K.c.);
- termin przedawnienia roszczeń okresowych oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej nie uległ zmianie i wynosi 3 lata, ale również do tych roszczeń zastosowanie ma opisana powyżej zasada rozciągnięcia terminu przedawnienia do ostatniego dnia roku kalendarzowego.
Nowością jest wprowadzenie odrębnych regulacji dotyczących przedawnienia roszczeń przysługujących przeciwko konsumentom, polegających na zaostrzeniu tych przepisów:
- po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciw konsumentowi (art. 117 § 21c.). Oznacza to, że to sąd z urzędu będzie musiał ustalić, czy roszczenie przysługujące wobec konsumenta nie jest przedawnione, podczas gdy dotychczas sąd mógł stwierdzić przedawnienie roszczenia wyłącznie wskutek zarzutu podniesionego przez stronę postępowania,
- w wyjątkowych przypadkach sąd będzie mógł, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności (art. 1171c.). Korzystając z tego uprawnienia sąd będzie zobowiązany rozważyć długość terminu przedawnienia, długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia oraz charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.
Powyższe zmiany w zakresie prawa materialnego regulującego kwestie przedawnienia pociągnęły za sobą również zmiany w zasadach postępowania cywilnego: obligatoryjnym elementem pozwu stało się oznaczenie daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia.
W zakresie przepisów przejściowych, ustawa przewiduje, iż do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przedawnieniu roszczeń w nowym brzmieniu.
Ustawa przewiduje, iż jeżeli nowy termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpocznie się z dniem wejścia w życie ustawy. Jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie nastąpi z upływem tego wcześniejszego terminu.
Do przysługujących konsumentom roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych (art. 118 i art. 125 § 1 K.c.) znajdą zastosowanie dotychczasowe przepisy o terminach przedawnienia. Ponadto, jeżeli konsument nie podniesie do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy zarzutu przedawnienia w stosunku do roszczenia przedawnionego, od dnia wejścia w życie ustawy sąd z urzędu uwzględni przedawnienie.