24 sierpnia 2018 r. w Dzienniku Ustaw RP została opublikowana ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Nowe przepisy wychodzą naprzeciw potrzebom przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, a ich celem jest zapewnienie prawnych warunków zmierzających do zachowania ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa w przypadku ich śmierci.
Przewidziana w ustawie instytucja zarządcy sukcesyjnego nie tylko wypełnia lukę w materii dotychczas nieuregulowanej, ale przede wszystkim stwarza możliwość podejmowania czynności co do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku zmarłego przedsiębiorcy, w okresie pomiędzy jego śmiercią a działem spadku. Nowa regulacja umożliwia także utrzymanie w mocy kluczowych dla działalności przedsiębiorstwa kontraktów cywilnoprawnych, umów o pracę czy też wydanych wobec przedsiębiorcy w formie decyzji organów administracji publicznej – koncesji, zezwoleń, licencji oraz pozwoleń.
Zgodnie z nową ustawą, zarządcę sukcesyjnego może powołać sam przedsiębiorca. Jeżeli na chwilę śmierci przedsiębiorcy zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony, zarządcę sukcesyjnego mogą powołać także spadkobiercy wskazani w ustawie. Do skutecznego ustanowienia zarządu sukcesyjnego wymagane jest również wyrażenie zgody osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji oraz dokonanie wpisu zarządcy sukcesyjnego do CEIDG. Na zarządcę sukcesyjnego może zostać powołana osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, wobec której nie orzeczono zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.
Zarząd sukcesyjny obejmuje zobowiązanie zarządcy do prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz umocowanie do dokonywania czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku. Zarządca sukcesyjny może pozywać i być pozywany w sprawach wynikających z wykonywanej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej lub prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku. Może on także samodzielnie dokonywać czynności zwykłego zarządu, natomiast w zakresie go przekraczającym musi uzyskać zgodę wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, ewentualnie zezwolenie sądu, gdy takiej zgody od właścicieli nie uzyska. Za prowadzenie przedsiębiorstwa zarządcy sukcesyjnemu przysługuje prawo do wynagrodzenia.
Warto również wskazać, że zarządca sukcesyjny podejmuje działania w imieniu własnym, lecz na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku. Powyższe związane jest z faktem, iż zarządca sukcesyjny, co do zasady, nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku. Za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku solidarną odpowiedzialność ponoszą właściciele przedsiębiorstwa w spadku. To również im przysługuje prawo do udziału w zyskach i stratach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku, w takim stosunku, w jakim przysługuje im udział w przedsiębiorstwie w spadku. Zarządca sukcesyjny może natomiast ponosić odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania obowiązków.
Ustawa szczegółowo wymienia również przypadki, w których zarząd sukcesyjny wygasa. I tak, przykładowo, zarząd sukcesyjny wygasa z dniem dokonania działu spadku obejmującego przedsiębiorstwo w spadku, jak również z upływem dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy.
Ustawa o zarządzie sukcesyjnym wchodzi w życie z dniem 25 listopada 2018 r., z wyjątkiem regulacji art. 30 dotyczącego umów zawartych przez przedsiębiorcę w zakresie jego działalności, który wchodzi w życie 25.02.2019 r. oraz regulacji art. 122 dotyczącego wykonywania dystrybucji ubezpieczeń, który wchodzi w życie z dniem 1.10.2018 r.