W dniu 23 stycznia 2018 r. Rada Ministrów przyjęła projekt nowej ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, w którym znalazły się przepisy dotyczące walut wirtualnych oraz podmiotów prowadzących działalność w zakresie obrotu nimi.
Zgodnie z przyjętym projektem ustawy, lista podmiotów obowiązanych do stosowania przepisów ustawy zostanie rozszerzona m.in. o podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług w zakresie:
- wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi;
- wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi;
- pośrednictwa w wymianie, o której mowa w lit. a lub b powyżej;
- prowadzenia rachunku w formie elektronicznej, stanowiącego zbiór danych identyfikacyjnych, zapewniających osobom uprawnionym możliwość korzystania z jednostek walut wirtualnych, w tym przeprowadzania transakcji ich wymiany.
W projekcie ustawy znalazła się również definicja waluty wirtualnej, według której przez walutę wirtualną należy rozumieć cyfrowe odwzorowanie wartości, które nie jest:
- prawnym środkiem płatniczym emitowanym przez NBP, zagraniczne banki centralne lub inne organy administracji publicznej;
- międzynarodową jednostką rozrachunkową ustanawianą przez organizację międzynarodową i akceptowaną przez poszczególne kraje należące do tej organizacji lub z nią współpracujące;
- pieniądzem elektronicznym w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych;
- instrumentem finansowym w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi;
- wekslem lub czekiem;
oraz jest wymienialne w obrocie gospodarczym na prawne środki płatnicze i akceptowane jako środek wymiany, a także może być elektronicznie przechowywane lub przeniesione albo może być przedmiotem handlu elektronicznego.
Ponadto projekt nowej ustawy nakłada na instytucje obowiązane do realizacji przepisów tej ustawy obowiązek stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa, m.in. takich jak identyfikacja i weryfikacja tożsamości klienta oraz monitorowanie stosunków gospodarczych z klientem, w przypadku korzystania przez ich klienta z usług lub produktów sprzyjających anonimowości lub utrudniających jego identyfikację.
Zgodnie z przyjętym projektem ustawy, nowa ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu wejdzie w życie po 3 miesiącach od daty jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, z wyjątkiem niektórych artykułów, które wejdą w życie po 18 miesiącach od dnia ogłoszenia.
Przyjęty przez Radę Ministrów projekt nowej ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu zostanie skierowany do dalszych prac w Sejmie. Jeżeli przedmiotowy projekt wejdzie w życie w aktualnej wersji, po uchwaleniu przez Sejm i Senat oraz podpisaniu przez Prezydenta, to sytuacja prawna podmiotów działających w branży walut wirtualnych ulegnie istotnej zmianie.
Przede wszystkim zostaną nałożone na nie liczne obowiązki, m.in. takie jak wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za wdrażanie obowiązków określonych w ustawie, wprowadzenie wewnętrznej procedury przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, monitorowanie i ocena ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanego z transakcjami realizowanymi przez klientów, a także stosowanie środków bezpieczeństwa finansowego. Przy czym, obowiązek stosowania środków bezpieczeństwa finansowego będzie polegał m.in. na identyfikacji i weryfikacji tożsamości klienta, ustaleniu struktury własności i kontroli klienta, bieżącym monitorowaniu stosunków gospodarczych klienta, ocenie stosunków gospodarczych klienta i uzyskaniu informacji na temat ich celu oraz zamierzonego charakteru, a także badaniu źródła pochodzenia wartości majątkowych będących w dyspozycji klienta. Natomiast brak możliwości zastosowania środków bezpieczeństwa finansowego przez instytucję obowiązaną może skutkować zakazem nawiązania lub obowiązkiem rozwiązania stosunków gospodarczych z klientem.
Wykonywanie obowiązków nałożonych ustawą na instytucje obowiązane może podlegać kontroli przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. W przypadku niedopełnienia tych obowiązków, instytucja obowiązana może zostać obciążona karą administracyjną w postaci: (1) opublikowania informacji o zakresie naruszenia obowiązków przez instytucję obowiązaną w Biuletynie Informacji Publicznej; (2) nakazu zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności; (3) zakazu pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym osoby odpowiedzialnej za naruszenie przez instytucję obowiązaną przepisów ustawy, przez okres nie dłuższy niż rok; (4) kary pieniężnej do wysokości równowartości kwoty 1.000.000 Euro. Ponadto, niedopełnienie niektórych obowiązków określonych w ustawie może wiązać się z odpowiedzialnością karną oraz karami w postaci grzywny lub pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Należy mieć na uwadze, że projekt nowej ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu jest cały czas w fazie prac legislacyjnych i nie stanowi obowiązującego prawa. W związku z tym, nie wiadomo kiedy i w jakiej ostatecznie wersji wejdzie on w życie. Mając jednak na uwadze, że jest to projekt rządowy, wydaje się wysoce prawdopodobne, że zostanie on uchwalony przez Sejm i Senat oraz podpisany przez Prezydenta w wersji zaproponowanej przez Radę Ministrów. Podmioty działające w branży walut wirtualnych powinny więc zacząć przygotowywać się do prawidłowej realizacji nowych obowiązków.
Krzysztof Puzyr
radca prawny