Często spotykaną praktyką jest, iż przedsiębiorstwa wynajmują zatrudnionym pracownikom samochody służbowe. Taki najem jest szczególnie popularny w przypadku firm zatrudniających przedstawicieli handlowych. Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług (dalej jako „Ustawa VAT”) dopuszczają możliwość pełnego tj. 100% odliczenia podatku VAT z faktur za nabycie i użytkowanie samochodu osobowego tylko w przypadku, gdy pojazdy są wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Przepisy obligują przy tym podatnika do przyjęcia w firmie regulaminu użytkowania samochodów służbowych wykluczających ich prywatny użytek oraz prowadzenie ewidencji przebytych kilometrów. Dodatkowo pojazd powinien zostać zgłoszony urzędowi skarbowemu.
Przepisy dopuszczające możliwość pełnego odliczenia podatku VAT są jednak bardzo restrykcyjnie interpretowane przez władze skarbowe. Zdaniem władz skarbowych, aby podatnik mógł skorzystać z całkowitego odliczenia podatku VAT, powinien udowodnić, iż nie istnieje praktyczna możliwość użycia pojazdu do celów prywatnych. Okazuje się jednak, że faktyczne uniemożliwienie choćby hipotetycznej możliwości skorzystania przez pracownika z samochodu osobowego do celów prywatnych jest w realiach prowadzenia działalności gospodarczej w zasadzie niemożliwe.
Przedsiębiorcy, aby nie dopuścić do utraty 100% odliczenia w podatku VAT, decydowali się więc wynajmować swoim pracownikom samochody służbowe, przyjmując, że najem stanowi część ich działalności gospodarczej. Pozwalało to na 100% odliczenie podatku VAT od faktur związanych z nabyciem i użytkowaniem wynajmowanego pojazdu.
Do tej pory sądy administracyjne stawały w obronie podatników. Sądy wychodziły z założenia, że dopóki mamy do czynienia z tzw. „czynnikiem ludzkim” dopóty istnieje zagrożenie, że samochód może potencjalnie zostać wykorzystany do celów prywatnych. Okoliczności tej nie da się całkowicie wyeliminować. Sądy utrzymywały, że podatnik powinien stworzyć mechanizmy i procedury, które dadzą maksymalną gwarancję wykorzystania samochodów wyłącznie w działalności gospodarczej podatnika. Dzięki takiej wykładni, przepisy dopuszczające pełne odliczenie podatku VAT mogły być stosowane w praktyce. Sądy administracyjne potwierdzały w szczególności, że rozszerzenie zakresu działalności o wynajem samochodów powinno prowadzić do pełnego odliczenia podatku VAT związanego z samochodami wynajmowanymi odpłatnie pracownikom.
Tymczasem Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2017 r., sygn. akt I FSK 1721/15 uchylił wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 28 sierpnia 2015 r., sygn. akt I SA/Łd 435/15, prezentujący dotychczas utartą linię orzeczniczą i nakazał ponowne rozpoznanie sprawy. To pierwsze niekorzystne rozstrzygnięcie Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie pełnego odliczenia podatku VAT od samochodów firmowych. Wyrok ten oznacza de facto, iż przepisy umożliwiające odliczenie 100% podatku VAT, w wypadku najmu samochodów, staną się martwe. Podatnik wynajmujący samochody na rzecz pracowników zostanie podwójnie opodatkowany: raz, gdy odliczone zostanie jedynie 50% naliczonego podatku VAT, i drugi raz gdy podatek zostanie naliczony od odpłatnego najmu samochodu.
Niebawem Naczelny Sąd Administracyjny opublikuje uzasadnienie wskazanego wyroku, co pozwoli na zapoznanie się z przyczynami leżącymi u podstaw niekorzystnego dla podatników rozstrzygnięcia. Najbliższe miesiące pokażą również, czy faktycznie dojdzie do przełamania dotychczasowej linii orzeczniczej, czy też przedmiotowy wyrok będzie miał charakter incydentalny,
Marcin Borowski
aplikant adwokacki