Z dniem 30 czerwca 2022 r. zmieni się sytuacja wierzycieli wskutek wchodzących w życie zmian kodeksu cywilnego i kodeksu postępowania cywilnego. Od 30 czerwca 2022 roku postępowanie pojednawcze oraz mediacja pozasądowa nie przerwą, a jedynie zawieszą bieg terminu przedawnienia roszczeń.
Ustawą z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, ustawodawca wprowadził zmiany w zakresie instytucji postępowania pojednawczego oraz mediacji pozasądowej.
Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów zarówno złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej jak i o wszczęcie mediacji powoduje przerwanie biegu przedawnienia. Oznacza to, że termin przedawnienia roszczenia, które zostało objęte jednym z tych wniosków, rozpocznie swój bieg od początku na nowo. Złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej lub o wszczęcie mediacji w ostatnim dniu terminu przedawnienia roszczenia na gruncie obecnie obowiązujących przepisów powoduje, że wierzyciel uzyskuje nowy, pełny okres przedawnienia roszczenia bez względu na wynik wszczętego postępowania mediacyjnego lub pojednawczego.
Od dnia 30 czerwca 2022 r. złożenie przez wierzyciela wniosku o zawezwanie do próby ugodowej jak i o wszczęcie mediacji powodować będzie jedynie zawieszenie terminu przedawnienia roszczenia objętego wnioskiem. Oznacza to, że bieg terminu przedawnienia roszczenia zostanie jedynie zatrzymany, a po zakończeniu postępowania wszczętego wnioskiem będzie biegł dalej. W przypadku złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej lub o wszczęcie mediacji w ostatnim dniu terminu przedawnienia, wierzyciel nie zyska nowego, pełnego terminu, a roszczenie ulegnie przedawnieniu po postępowaniu mediacyjnym lub pojednawczym zakończonym niepowodzeniem.
Wpływ nowelizacji na postępowanie pojednawcze:
Postępowanie pojednawcze po wejściu w życie nowelizacji z dnia 2 grudnia 2021 r. może wywołać trzy, opisane poniżej skutki:
- Bieg terminu przedawnienia nie ulegnie zawieszeniu – stanie się tak w przypadku zwrotu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Do zwrotu wniosku może dojść w sytuacji nieuzupełnienia braków formalnych w terminie, pomimo wezwania przez sąd (por. treść art. 130 § 1 KPC), jak również w przypadku, gdy wniosek został wniesiony przez profesjonalnego pełnomocnika i nie został on należycie opłacony lub zawiera inne braki formalne, jednakże w tym przypadku uzupełnienie braków w terminie tygodnia od dnia otrzymania zwrotu spowoduje, że wniosek będzie skuteczny z chwilą pierwotnego wniesienia (por. treść art. 1301a KPC).
- Bieg terminu przedawnienia zostanie zawieszony na czas trwania postępowania pojednawczego – będzie to miało miejsce w przypadku, gdy w toku prawidłowo wszczętego postępowania strony nie zawrą ugody (por. treść art. 121 pkt 5 nKC[1] w zw. z art. 123 § 1 pkt 2 KC).
- Bieg terminu przedawnienia ulegnie przerwaniu – stanie się tak w przypadku zawarcia przez strony ugody w czasie postępowania pojednawczego. W momencie zawarcia ugody, dłużnik dokonuje uznania długu, a ta okoliczność powoduje przerwanie biegu terminu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 2 KC).
W przypadku zawieszenia biegu terminu przedawnienia (tj. w przypadku opisanym w pkt 2. powyżej), bieg terminu ulegnie zawieszeniu od dnia złożenia do sądu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej do dnia, w którym zostało przeprowadzone postępowanie pojednawcze przed sądem, na którym to postępowaniu nie doszło do zawarcia ugody.
Wpływ nowelizacji na postępowanie mediacyjne:
Skutki zakończenia mediacji dla biegu terminu przedawnienia zostały przez ustawodawcę określone w znowelizowanym art. 1836 KPC. Zgodnie ze wskazanym przepisem, w przypadku gdy doszło do doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji, wpływ tego zdarzenia na bieg terminu przedawnienia będzie różny i uzależniony od faktu, czy mediacja dojdzie do skutku, z jakim rezultatem zostanie zakończona oraz jakie czynności podejmie wierzyciel w przypadku niepowodzenia mediacji.
- Bieg terminu przedawnienia nie ulegnie w ogóle zawieszeniu w przypadku, gdy do wszczęcia mediacji nie dojdzie (z powodów wskazanych w art. 1836 2 KPC), a wnioskodawca nie wystąpi w terminie 3 miesięcy z powództwem o roszczenie, które było objęte wnioskiem o przeprowadzenie mediacji.
- Bieg terminu ulegnie zawieszeniu w sytuacji, gdy nie dojdzie do wszczęcia mediacji (z powodów wskazanych art. 1836 2 KPC), jednakże a wnioskodawca wystąpi w terminie 3 miesięcy z powództwem o roszczenie, które było objęte wnioskiem o przeprowadzenie mediacji. Bieg terminu przedawnienia pozostanie zawieszony do czasu wytoczenia powództwa. Wytoczenie powództwa powoduje przerwanie terminu przedawnienia (por. treść art. 123 § 1 pkt 1 KC).
- Bieg terminu przedawnienia zostanie zawieszony od dnia wszczęcia mediacji do jej zakończenia w przypadku, gdy mediacja zostanie skutecznie wszczęta, jednakże strony nie zawrą ugody. Koniec okresu zawieszenia biegu terminu przedawnienia roszczenia wyznacza sporządzenie protokołu z mediacji. Od dnia następnego po dniu zakończenia mediacji, bieg terminu ulega wznowieniu.
- W stosunku do roszczenia, będącego przedmiotem postępowania mediacyjnego, rozpocznie bieg nowy, 6-letni termin przedawnienia, w przypadku gdy skutecznie wszczęta mediacja zakończy się zawarciem przez strony ugody przed mediatorem. Wynika to z faktu, że tak zawarta ugoda po jej zatwierdzeniu przez sąd zyskuje moc prawną ugody zawartej przed sądem, do której stosuje się 6-letni termin przedawnienia (co do roszczeń o świadczenia okresowe należne w przyszłości – 3-letni termin przedawnienia). Bieg nowego terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia następnego po uprawomocnieniu się postanowienia sądu zatwierdzającego ugodę zawartą przed mediatorem.
Przepisy intertemporalne
Ustawa wchodzi w życie z dniem 30 czerwca 2022 r. Zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, do mediacji wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji stosuje się przepisy dotychczasowe. Wnioski o zawezwanie do próby ugodowej oraz o wszczęcie mediacji złożone przed 30 czerwca 2022 r. rozpatrywane będą na dotychczasowych zasadach – tj. skutkiem złożenia wniosku będzie każdorazowo przerwanie biegu terminu przedawnienia roszczenia.
[1] Kodeks cywilny w brzmieniu uwzględniającym nowelizację z dnia 1 grudnia 2021 r.