Według Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej podwójna sankcja wymierzona za ten sam czyn nie musi być sprzeczna z Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej.
22 marca 2022 r. TSUE wydał wyrok w sprawie C-117/20, w którym stwierdził, że ponowne ukaranie grzywną za to samo naruszenie prawa konkurencji Unii jest możliwe, jeżeli zostaną spełnione warunki wskazane w art. 52 ust. 1 KPP. Jednak ocenę, czy zastosowanie art. 52 ust. 1 będzie możliwe pozostawił w kompetencji sądów krajowych.
Stan faktyczny.
W 2010 r. belgijska spółka bpost SA wdrożyła nowy system taryf w odniesieniu do części świadczonych przez nią usług. Przez takie działanie spółki belgijski organ regulacyjny sektora pocztowego w 2011 r. nałożył na nią grzywnę w wysokości 2,3 mln euro za podstawę podając naruszenie zasad niedyskryminacji. Spółka zaskarżyła decyzję do sądu.
W tym czasie belgijski organ ochrony konkurencji wymierzył spółce karę w wysokości prawie 37,4 mln w związku z taryfami wprowadzonymi przez spółkę w 2010 r., które wcześniej były przyczyną decyzji belgijskiego organu regulacyjnego sektora pocztowego z 2011 r. Spółka odwołała się również od tej decyzji powołując się na zasadę ne bis in idem. Sąd II instancji, po kasacji jego wyroku i skierowania sprawy do ponownego rozpatrzenia, wystąpił do TSUE z pytaniami prejudycjalnymi, które stały się powodem omawianego orzeczenia TSUE.
Zasada ne bis in idem.
Jedną z podstawowych zasad prawa UE jest reguła ne bis in idem wyrażona w art. 50 KPP. Przepis ten stanowi, że nikt nie może być ponownie sądzony lub ukarany w postępowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony pod groźbą kary, w odniesieniu do którego zgodnie z ustawą został już uprzednio uniewinniony lub za który został już uprzednio skazany prawomocnym wyrokiem na terytorium Unii. Jej ograniczenie jest dopuszczalne na podstawie art. 52 ust. 1 stanowi, że wszelkie ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności uznanych w KPP muszą być przewidziane ustawą i szanować istotę tych praw i wolności.
Stanowisko TSUE w sprawie zastosowania art. 50 oraz 52 ust. 1 KPP odnośnie prawa ochrony konkurencji.
Trybunał podniósł, że na stosowanie zasady ne bis in idem składają się dwa warunki: wcześniejsze istnienie ostatecznej decyzji (warunek bis) i tożsamość czynów będących przedmiotem wcześniejszej decyzji oraz późniejszych postępowań lub późniejszych decyzji (warunek idem).
Odnosząc się do możliwego wyłączenia zastosowania zasady ne bis in idem na podstawie art. 52 ust. 1 KPP Trybunał wskazał, że zgodnie z tym przepisem ograniczenie zasady wyrażonej w art. 50 KPP musi być przewidziane w prawie krajowym. To sąd odsyłający musi zbadać, czy taka kumulacja postępowań i sankcji jest przewidziana przez prawo krajowe. Koniecznym jednak jest, by przepisy prawa krajowego wyłączające zasadę z art. 50 KPP szanowały jej istotę. Ze względu na konieczność takich przepisów kumulacja sankcji powinna być również ograniczona do niezbędnego minimum, przez co ważny jest aspekt skoordynowania postępowań między poszczególnymi organami wymierzającymi sankcje, by te nie okazały się nadmiernie dotkliwe.
Ocenę tego, czy przepisy belgijskie pozwalają na taką kumulację sankcji Trybunał pozostawił sądowi odsyłającemu, jednak na podstawie udostępnionego mu w aktach materiału, wyraził opinię, iż jego zdaniem w przypadku bpost SA taka kumulacja jest możliwa ze względu na zastosowanie art. 52 ust. 1 KPP. Wyjaśniając swoje stanowisko TSUE podniósł, że obie grzywny były wymierzone na podstawie innych przepisów chroniących odmienne cele publiczne.
Trybunał uznał zatem, że zasada ne bis in idem może mieć zastosowanie również do kar administracyjnych nakładanych m.in. przez organy ochrony konkurencji. Następnie zinterpretował dwa warunki, które muszą zajść by ta zasada znalazła zastosowanie, tj. warunek bis i warunek idem. Z kolei w zakresie możliwego ograniczenia zasady ne bis in idem na podstawie art. 52 ust. 1 KPP Trybunał uznał, że jest to możliwe jedynie wówczas, gdy są ku temu przesłanki w prawie krajowym, które szanuje istotę samej zasady i wprowadzane ograniczenia są zgodne z zasadą proporcjonalności, co musi ocenić sąd krajowy.